Ngành lúa gạo đang đứng trước bài toán khó: Nếu mở rộng thị trường xuất khẩu thì nguồn cung trong nước có thể không đủ, nhưng không mở rộng thị trường thì có thể bị ép giá…
Cung cấp bài toán cân bằng – cầu
Tại Hội thảo “Định vị hạt gạo Việt Nam trong thời nguyên nguyên mới” do Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ và Trang Việt Nam Đầu Tư phối hợp tổ chức ngày 4/4, bà Trần Thị Thanh Bích, Tổng biên tập tạp chí Thị trường chính Tiền tệ số liệu thống kê cho biết, năm 2024, Chuyên Việt Nam tạo dấu ấn đặc biệt với sản phẩm xuất khẩu thời gian 9,18, với kim xuất khẩu 5,75 tỷ USD, giữ vững vị trí là một trong những quốc gia xuất khẩu Bình hàng đầu thế giới.
“Đây là minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng, đồng thời mở ra kỳ vọng cho một năm mới tiếp tục hái thành công. Điều đó khẳng định vị lúa gạo không chỉ là trụ cột của nền kinh tế nông nghiệp mà còn là niềm tự hào của xuất khẩu Việt Nam…”- Bà Bích ép mạnh.
Tuy nhiên, ngành lúa gạo đang đứng trước nhiều công thức, mà nổi lên là vấn đề cân đối cung – cầu.
Theo ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), Chủ tịch Hội đồng quản trị tổng giám đốc Tập đoàn Intimex, xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng mạnh, từ 6 triệu tấn những năm trước lên 7,5 triệu tấn năm 2022 và vượt lên 9,18 triệu tấn năm, doanh thu trên 5,7 USD. Ước tính tổng lượng xuất khẩu trong quý I năm nay đạt 2,25 triệu tấn, tăng 2% so với cùng kỳ năm 2024
Đóng góp cho kim ngạch xuất khẩu ngoài lúa gạo của Việt Nam, các doanh nghiệp còn nhập khẩu lúa gạo từ Campuchia với khoảng 3 triệu tấn năm 2023 và 3,8 triệu tấn năm 2024.
“Chúng ta đang ở ngưỡng không dư Bình để bán. Cả cung và cầu lúa gạo trên thế giới đều có xu hướng tăng. Tuy nhiên, sản phẩm sản xuất chưa đáp ứng đủ nhu cầu, dẫn đến giá lúa gạo tăng cao…”- Ông Nam thông tin.
Theo Chủ tịch VFA, hoạt động của ngành lúa gạo Việt Nam hiện nay có hai hình thức chính:
Một là, sản xuất và xuất khẩu từ sản phẩm trong nước: diện tích trồng lúa ở Việt Nam có xu hướng giảm theo định hướng của Chính phủ và nông nông nghiệp, với sản phẩm dự kiến chỉ còn lại từ 3 – 4 triệu tấn tấn gạo.
“Điều này tạo ra bài toán khó khăn, đó là nếu mở rộng thị trường xuất khẩu thì nguồn cung trong nước có thể không đủ, nhưng không mở rộng thị trường thì có thể được ép giá…- Ông Nam trầm.
Hai thứ thức là, thu mua và xuất khẩu từ các nước khác. Theo đó, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đã chủ động thu mua lúa bình từ các nước láng giềng như Campuchia để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu.
“Việc này mang lại lợi ích cho cả người bán và người mua, ví dụ như nông dân Campuchia thích bán cho Việt Nam nhờ giá tốt hơn Vai trò của các nhà xuất khẩu Việt Nam hiện nay không chỉ là giải quyết vấn đề lúa bình trong nước mà còn tham gia vào thị trường lúa gạo thế bình…”- Chủ tịch VFA đánh giá.
Rà soát, mở rộng tiềm năng
Trở lại câu chuyện cũng- cầu với câu hỏi: “Có nên mở rộng thị trường?”- Chủ tịch VFA cho biết, mặc dù đang bị “đứt” thị trường Indonesia nhưng Việt Nam đang dần dần sử dụng các lĩnh vực thị trường truyền thống như Philippines, châu Phi nhờ sự khác biệt về chất lượng và giá cả so với các quốc gia xuất khẩu khác. Doanh nghiệp Việt Nam đã thay đổi trong tập quán sản xuất, nghiên cứu thị trường…
Theo đó, thị trường xuất khẩu của Trà Việt Nam ngày càng đa dạng, trải rộng khắp châu Á, châu Phi (18%), Trung Đông (2%), châu Âu, châu Mỹ và châu Đại Dương (4%). Trong đó, châu Á vẫn là thị trường quan trọng, sử dụng khoảng 72% tổng sản lượng xuất khẩu.
Đề cập đến thị trường Philippines, Chủ tịch VFA cho biết, Philippines là một ví dụ điển hình về thị trường quan trọng của Việt Nam. Theo đó, nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines rất lớn làm dân số tăng nhanh trong diện tích và sản lượng lúa trong nước giảm. Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong công việc đảm bảo an ninh lương thực cho Philippines. Đồng thời, người tiêu dùng Philippines đã quen với Trà Việt Nam và khó thay đổi thói quen.
Ngược lại với thị trường Trung Quốc, hiện tại Việt Nam đã mất thị phần tại thị trường này do chính sách dự trữ của nước này. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn là một thị trường có tiềm năng lớn, đặc biệt khi họ cần bổ sung nguồn cung cấp.
Theo Chủ tịch VFA, việc mở rộng thị trường xuất khẩu là cần thiết để ổn định đầu ra cho hàng hóa hóa gạo của Việt Nam nhưng cần có chiến lược ổn định cho từng thị trường cụ thể.
Đối với các thị trường như châu Phi, cần cân nhắc các yếu tố đặc thù như: Yêu cầu về hình thức thanh toán (cho nợ, kéo dài thời gian thanh toán); ảnh hưởng đến tài chính và hạn chế của doanh nghiệp…
“Việt Nam khá nhanh trong sử dụng lĩnh vực bình xanh, doanh nghiệp Việt Nam cũng nhanh nhạy tìm kiếm thị trường, tìm phân khúc có lợi nhất. Bộ nông nghiệp và Môi trường luôn tạo ra môi trường tốt nhất cho kinh doanh, đồng thời hỗ trợ về chính sách công (bảo quản, giống, chất lượng,giác mở cửa thị trường).Gạo hiệu cao là lựa chọn của doanh nghiệp và doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong định hướng thị trường, định hướng giá trị trong chuỗi lúa gạo Việt Nam….:- Ông Nguyễn Anh Phong, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh.
Cũng theo ông Phong, doanh nghiệp Việt Nam đang mở rộng tìm kiếm các thị trường tiềm năng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao cho Viện Kiểm soát tiềm năng, thị trường mới. Trong đó phân tích xem thị trường mới mà chúng tôi vào được loại bình nào, đối thủ cạnh tranh là ai, làm sao chúng tôi sử dụng được thị phần tốt trong những thị trường đó.
“Chúng tôi có chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao phát thải thấp, trong đàm phán với các nước về xuất khẩu Bình, chúng tôi có đưa thông điệp Việt Nam là nước đầu tiên trên thế giới làm bình chất lượng cao phát thải với quy mô lớn. Đây là cách tiếp tục mạnh cho thị trường cao cấp…”- ông Phong thông tin.
Gỡ khó cho doanh nghiệp
Là một trong các ngành xuất khẩu chủ lực, song các ngành doanh nghiệp lúa gạo đang gặp khó khăn về tài chính, hoàn thuế, cơ sở hạ tầng logistics…
Tại Hội thảo, VFA đại diện đã kiến nghị các cơ chế quản lý nhà nước hỗ trợ về tài chính chính, cơ sở hạ tầng để tạo điều kiện cho hoạt động xuất khẩu lương thực, trong đó có Bình.
Việt Nam đặt mục tiêu tiếp tục nâng cao chất lượng và giá trị xuất khẩu Gạo xuất khẩu, hướng tới việc giảm tỷ trọng trắng sản phẩm cấp thấp và bình trung, đồng thời tăng tỷ trọng gạo thơm, Japonica, Gạo đặc sản. Cụ thể, đến năm 2025, tỷ trọng trọng trắng sản phẩm cấp thấp và trung bình sẽ giảm xuống không quá 15%, trong khi tỷ trọng cân gạo thơm, Japonica, gạo đặc sản sẽ tăng lên khoảng 40%. Đến năm 2030, các sản phẩm này còn tham vọng hơn, với tỷ trọng bình trắng sản phẩm cấp thấp và trung bình không quá 10% và tỷ trọng cân hương thơm, Japonica, Bình đặc sản khoảng 45%.
Việt Nam cần tiếp tục nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm lúa gạo để tạo ra sự khác biệt trên thị trường thế giới. Xây dựng chuỗi giá trị lúa gạo hiệu quả, từ sản xuất đến tiêu thụ, hướng tới tăng giá trị gia tăng cho nông dân và doanh nghiệp. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân để đảm bảo lợi ích cho tất cả các bên liên quan.
Để đạt được các mục tiêu trên, VFA kiến nghị: Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cần tiếp tục thực hiện các chính sách khuyến khích, hỗ trợ xây dựng vùng nguyên liệu, nghiên cứu phát triển giống lúa chất lượng cao và tăng cường xúc tiến thương mại; Ngân hàng Nhà nước xem xét tăng cường các chính sách cho vay không có tài sản bảo đảm cho doanh nghiệp kinh doanh Bình; Bộ Tài chính cần được đưa ra hướng dẫn cụ thể về việc xử lý hoàn thuế để tăng giá trị để hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp; Bộ Công Thương cần tăng cường thông tin về xuất khẩu, điều chỉnh quản lý xuất nhập khẩu, nghiên cứu thị trường và phán đoán mở cửa thị trường; Bộ xây dựng cần thúc đẩy nhanh tiến độ xây dựng tòa nhà Cái Cui và nâng cấp kênh Quan Chánh Bố trí ở ĐBSCL để tạo thuận lợi cho xuất khẩu.
VFA cùng kiến nghị với UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục xây dựng chiến lược xây dựng các nguyên liệu chuyên sâu, đánh giá bình giáp và thu hút đầu tư vào chế biến lúa gạo.
“Ngành lương thực Việt Nam đang đi trước những cơ hội và thử thách mới. Với nỗ lực của các cấp, các ngành và toàn thể cộng đồng, tin tưởng rằng ngành lương thực sẽ tiếp tục phát triển bền vững, đóng góp quan tâm vào sự phát triển kinh tế của đất nước”- Chủ tịch VFA Đỗ Hà Nam nhấn mạnh.
(Theo Nhadautu.vn)
